Tussenevaluatie cao-jaar 2023: ‘Op zoek naar de balans’

In de eerste helft van het cao-jaar 2023 staan de onderhandelingen meer op scherp dan normaal. De krappe arbeidsmarkt, hoge inflatie en maatschappelijke onrust zorgen voor een opwaartse druk op het cao-proces. AWVN merkt op dat in de eerste helft van het nieuwe cao-jaar het onderhandelingsproces en de arbeidsverhoudingen aan het verharden zijn. Zo wordt sneller overgegaan tot eindboden en ultimatums en komen principeakkoorden nog maar mondjesmaat tot stand. Ook lijken vakorganisaties sneller de druk op de onderhandelingen te verhogen met acties en stakingen, of de dreiging daarmee.

Eindevaluatie cao-jaar 2022: het jaar van de centen

Eén onderwerp domineerde het afgelopen cao-jaar nog meer dan normaal: centen. Door de hoge inflatie stond de koopkracht van werknemers onder druk. Vakbonden verlangden daarom van werkgevers dat zij deze inflatie volledig compenseerden in de cao-lonen. Voor werkgevers was dit een onmogelijke situatie, aangezien zij ook hard geraakt zijn door de stijgende prijzen en economische verslechtering. Tegelijkertijd wilden zij een aantrekkelijk arbeidsvoorwaardenpakket aanbieden om de arbeidsmarktkrapte hoofd te bieden en dat blijkt ook uit de snel oplopende loonafspraken.

Tussenevaluatie cao-jaar 2022 ‘Spagaat’

Eindevaluatie cao-jaar 2021

Als we het cao-jaar 2021 in één beeld zouden moeten samenvatten, dan zou dat een achtbaan zijn. De eerste maanden van 2021 zat Nederland in een harde lockdown vanwege de vele coronabesmettingen en krimpt de economie. In de tweede helft van 2021 groeide de economie snel, in de laatste drie maanden steeg de inflatie ongekend hard. Na maanden met weinig coronabesmettingen, stegen de aantallen in het najaar weer fors en in december kwam Nederland opnieuw in een lockdown terecht. Per saldo pakte de groei van de Nederlandse economie in 2021 een fractie hoger uit dan de krimp uit 2020.

Arbeidsvoorwaardennota 2022: Geen talent onbenut

De gezamenlijke werkgeversverenigingen AWVN, MKB-Nederland en VNO-NCW willen dat het cao-overleg van het komende jaar meer dan voorheen ook bijdraagt aan het tegengaan van krapte op de arbeidsmarkt. Daartoe moeten in de arbeidsvoorwaardenonderhandelingen afspraken komen die het aantrekkelijker maken om meer uren te werken, om mensen van de zijkant van de arbeidsmarkt te laten instromen en om medewerkers mee te laten profiteren van bedrijfswinsten. Dat en meer schrijven de drie ondernemersorganisaties in de arbeidsvoorwaardennota 2022, hun jaarlijkse advies aan cao-onderhandelaars.

Tussenevaluatie cao-jaar 2021: moeizaam overleg

Werkgevers maken zich zorgen over de twee heel verschillende percepties van de huidige ontwikkelingen die werkgevers en vakbonden erop nahouden, over de discussies over de loonontwikkeling waartoe het overleg vaak beperkt blijft en de verharding tussen partijen die hier het gevolg van is. Dit kan de arbeidsverhoudingen niet alleen op korte, maar ook op lange termijn schaden.

AWVN roept werkgevers en vakbonden op om de blik vooral op de toekomst te richten. Dit is niet alleen nodig om transities op de arbeidsmarkt in goede banen te leiden, maar kan werkgevers en vakbonden ook dichter bij elkaar brengen. Zowel vakbonden als werkgevers hebben belang bij een goed opgeleide beroepsbevolking die voorbereid is op het werk van de toekomst.

Er moeten nog veel cao’s worden afgesloten: in 2021 zijn tot nu toe ruim 175 cao’s verlopen zonder dat cao-partijen overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe (1,2 miljoen werknemers). Daarnaast wachten nog ruim 80 reeds in 2020 verlopen cao’s (410.000 werknemers) op vernieuwing. De loonparagraaf blijkt tot nu vaak het meest heikele punt in de onderhandelingen. We kunnen uit de impasse die de loonparagraaf voortdurend veroorzaakt komen door veel meer werk te maken van afspraken over de inzetbaarheid van werknemers (bijvoorbeeld het gebruik van een persoonlijk keuzebudget stimuleren), en over mee-ademende beloningen (in het bijzonder de crisisclausule en het bloeitijdbeding).

Stand van zaken

2021-akkoorden Het aantal afgesloten 2021-akkoorden is 195 in totaal. Daarvan zijn er 150 in de eerste helft van 2021 tot stand gekomen, de resterende 45 dateren van voor 1 januari 2021.
Van 173 van de in totaal 195 2021-akkoorden is op dit moment de contractloonstijging te berekenen.

Achterstallig onderhoud In 2021 zijn tot nu toe ruim 175 cao’s verlopen zonder dat cao-partijen overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe cao (1,2 miljoen werknemers). Daarnaast zijn er nog ruim 80 cao’s (410.000 werknemers) die reeds in 2020 zijn verlopen, maar waarover nog geen overeenstemming is.

De tussenevaluatie
Download de volledige tussenevaluatie cao-jaar 2021: ‘Vergeten toekomst’

Eindevaluatie cao-jaar 2020: Corona verlamt cao-overleg en vernieuwing

De coronacrisis verlamde het cao-overleg en blokkeerde vernieuwing.
Verlamming is misschien wel het beste etiket dat op het cao-jaar 2020 is te plakken. Tot augustus was het buitengewoon stil aan de onderhandelingstafels. De eerste maanden van 2020 hing de verlamming vooral samen met de FNV-looneis van 5%. In de maanden daarna kwamen daar de onzekerheden die voortvloeien uit de coronacrisis bovenop. Pas in het laatste kwartaal diende zich een versnelling aan, in het bijzonder in de maanden november en december.
Uiteindelijk bedroeg het aantal afgesloten akkoorden in 2020 263 (1,7 miljoen werknemers). Dat zijn er weinig. Ter vergelijking: in de drie voorgaande cao-jaren werden er telkens meer dan 350 cao-akkoorden gesloten.
Het cao-jaar toont duidelijk twee gezichten. Tot de uitbraak van de coronacrisis schommelde de stijging van het initieel loon, zowel in de publieke- als marktsector, rond 3,0%. Nadat de coronacrisis zich had aangediend en voortduurde, tekende zich die dalende lijn in de gemiddelde contractloonstijging af. Het maandgemiddelde ging met ruim 0,1% per maand omlaag: van 2,9% in maart naar 1,7% in december.
De gemiddelde contractloonstijging over heel 2020 komt uiteindelijk uit op 2,33%, met daarbij de kanttekening dat er nog ruim 150 2020-cao’s zijn verlopen zonder dat overeenstemming is bereikt over een nieuwe cao (circa 700.000 werknemers).

Volledig rapport: Eindevaluatie cao-jaar 2020 (188 downloads)

Arbeidsvoorwaarden in coronacrisis

Volgens de gezamenlijke werkgevers zal de focus bij de meeste bedrijven in de coronacrisis en de daaruit voortvloeiende economische onzekerheid liggen op kostenbeheersing. Ook bij nieuw af te sluiten cao’s is het daarom verstandig vaste loonstijgingen te beperken. Waar wel loonruimte lijkt te bestaan, is het verstandig voorwaardelijke en resultaatafhankelijke afspraken te maken.
De uitdaging ligt tegen die achtergrond in het blijven investeren in werkenden. De werkgevers pleiten er voor om vooral niet alleen over kosten en lonen te praten, maar vooral ook geld vrij te spelen voor investeringsdoelen.
Daarnaast pleiten de werkgeversverenigingen voor constructief overleg met werknemers en hun vertegenwoordigers – vakbonden, ondernemingsraden – omdat draagvlak voor vaak pijnlijke maatregelen noodzakelijk is.
MKB-Nederland, VNO-NCW en AWVN vinden het van groot belang dat cao’s structureel wendbaarder worden. In toekomstige crisis mogen de arbeidsvoorwaarden niet het herstel in de weg staan, aldus de werkgeversverenigingen.

Meer weten?

Hoe reageerden cao-partijen op de kredietcrisis uit 2009?

In 2009, de kredietcrisis, kromp de economie heel snel met maar liefst 3,7%. Hoe reageerden cao-partijen toen op deze abrupte krimp en wat kunnen we er van leren in deze coronacrisis?
De conclusie uit dit artikel over de contractloonontwikkeling in 2009 (geschreven in 2012) is dat een Sociaal Akkoord een grote rol speelt en dat cao-partijen op verschillende manieren afspraken hebben gemaakt om bedrijven en medewerkers door de crisis heen te helpen door zoveel mogelijk zekerheid te blijven bieden van inkomen en werk en bedrijven te helpen aan meer aanpassingsvermogen.
Download het artikel (pdf), eerder gepubliceerd in ‘Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken 2012 (28) 2’, pp. 138-161.

Arbeidsvoorwaardennota 2020: ‘Waardevol werkgeven’

Het arbeidsvoorwaardenoverleg zit komend jaar bekneld tussen enerzijds uitdagende en onzekere economische omstandigheden en anderzijds aanhoudende arbeidsmarktkrapte.

De arbeidsvoorwaardennota 2020 van AWVN, MKB Nederland en VNO-NCW dient als handleiding bij de cao-onderhandelingen dit jaar. Wat de werkgeversorganisaties betreft draait daarin alles om ‘Waardevol werkgeven’. Op drie manieren:

1) Waardevol voor medewerkers (inzetbaarheid)

2) Waardevol voor samenleving (MVO)

3) Waardevol voor bedrijven (productiviteit)

Download hier het document (pdf): https://cao-kijker.awvn.nl/download/831.

Zie ook het Persbericht.