Een jaar geleden informeerden wij u in een vierluik over de cao ook over de stand van zaken van de RVU in het cao-overleg. Inmiddels zijn we een jaar en vele nieuwe cao-afspraken verder en daarom is het tijd voor een update. Ook hebben er evaluaties plaatsgevonden van de RVU door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In dit artikel beantwoorden wij de vraag: RVU, hoe is het nu?
In september 2021 maakte AWVN voor de eerste keer de balans op over afspraken in de cao over hybride werken. Sinds die tijd is er sprake van een sterke toename van het aantal afspraken op dat vlak. Bovendien is sinds 1 januari 2022 een fiscale vrijstelling van €2 per thuiswerkdag mogelijk. Hoog tijd dus voor een update.
Er zijn inmiddels 155 cao-akkoorden (1,8 miljoen werknemers) waarin sinds 2020 een of meerdere afspraken zijn gemaakt over hybride werken. In deze update: hoe geven organisaties vorm aan hybride werken in hun arbeidsvoorwaarden – wat spreken zij af over de thuiswerkvergoeding, de thuiswerkplek en welke kwalitatieve werkafspraken maken zij?
Als we het cao-jaar 2021 in één beeld zouden moeten samenvatten, dan zou dat een achtbaan zijn. De eerste maanden van 2021 zat Nederland in een harde lockdown vanwege de vele coronabesmettingen en krimpt de economie. In de tweede helft van 2021 groeide de economie snel, in de laatste drie maanden steeg de inflatie ongekend hard. Na maanden met weinig coronabesmettingen, stegen de aantallen in het najaar weer fors en in december kwam Nederland opnieuw in een lockdown terecht. Per saldo pakte de groei van de Nederlandse economie in 2021 een fractie hoger uit dan de krimp uit 2020.
De in september gemaakte loonafspraken zijn met een gemiddelde van 2,4 procent de hoogste sinds de corona-pandemie en -maatregelen een rol spelen in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Het aantal nieuw afgesproken cao’s was in de afgelopen maand 17, een normaal aantal.
Dat meldt AWVN, de belangrijkste arbeidsvoorwaardenadviseur van Nederlandse werkgevers, in haar cao-maandbericht. Het totale aantal in 2021 afgesloten cao’s ligt met 232 iets boven dat van andere jaren. Het jaargemiddelde van de loonafspraken staat vooralsnog op 1,9 procent.
Achter het jaargemiddelde schuilt wel een grote variatie aan afspraken. De meest gemaakte loonstijging in 2021 is 2,0 procent. Die komt 34 keer voor. Er werd 28 keer 2,5 procent afgesproken en eveneens 28 keer 0 procent.
AWVN voorziet dat de komende maanden de opwaartse druk op de loonafspraken zal aanhouden. De verklaring daarvoor is een mengsel van wegebben van de coronapandemie, stijgende inflatie en toenemende krapte op delen van de arbeidsmarkt.
Kerncijfers
• Loonafspraken augustus gemiddeld 2,48 procent
• Loonafspraken 2020 gemiddeld 2,3 procent
• Loonafspraken 2021 gemiddeld 1,9 procent
• Hoogste maandgemiddelde afgelopen jaren 3,1 procent in december 2019
• Laagste maandgemiddelde afgelopen jaren 1,7 procent in november 2020
• Aantal nieuwe cao-akkoorden in augustus 2021 17
• Gemiddeld aantal nieuwe cao-akkoorden in maand september 20
• Aantal aflopende cao’s in 2021 439 voor 4,3 miljoen werknemers
• Aantal vernieuwde cao’s die in 2021 ingaan 231 voor 2,7 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment (expiratie in 2021) 201 voor 1,5 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment met expiratie in 2020 70 cao’s (400.000 werknemers)
Analyse: grote verschillen tussen sectoren
De in september gemaakte loonafspraken zijn in lijn met het totale beeld van de afspraken van 2021. Dat kenmerkt zich door grote verschillen tussen de verschillende economische sectoren. Daarbij worden de hoogste loonafspraken gemaakt in sectoren waar de vooruitzichten het gunstigst zijn en waar het ook tijdens de coronacrisis relatief goed ging. Dit zijn bijvoorbeeld industriële sectoren en de groothandel. Daartegenover staan sectoren die het bedrijfseconomisch erg moeilijk hebben, zoals de horeca en de cultuursector, inclusief de evenementensector.
Voor de loonstijging per sector zie https://cao-kijker.awvn.nl/cao-seizoen-in-beeld/.
Na een lange stilte aan de onderhandelingstafels door de coronacrisis, kwam er in november ineens een aantal grote cao-akkoorden tot stand. AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld ziet in de cao van de BOVAG en die van de ANWB twee afspraken die ook voor andere organisaties interessant kunnen zijn, te weten de crisisclausule en het waarjewerkt-budget. In deze vlog vertelt hij wat die afspraken inhouden en wat u eraan kunt hebben voor uw eigen arbeidsvoorwaardenoverleg.
Op de arbeidsmarkt worden de effecten van de coronacrisis steeds meer gevoeld. Vaste werknemers hebben het vooralsnog relatief goed, maar veel ondernemers, flexwerkers en zelfstandigen ervaren een inkomensdaling of zitten al zonder werk. Met arbeidsvoorwaarden die beter mee-ademen met de economie kan deze ongelijkheid worden beperkt.
● Ondanks de enorme economische krimp stijgen de lonen en loonkosten door, net als tijdens de recessie van 2008.
● Een meer adaptieve loonvorming, gelinkt aan de economische omstandigheden, kan de sociale ongelijkheid verkleinen.
● Met een betere leercultuur op de werkvloer en een andere inrichting van de arbeidsmarkt kan men de werkzekerheid vergroten.
ESB-artikel: 424-426_Stigter.pdf (161 downloads)
FNV heeft op 14 september 2020 haar cao-inzet voor 2021 bepaald. Cao-afspraken moeten bijdragen aan sociaal herstel.
De FNV gaat bij de komende cao-onderhandelingen inzetten op meer perspectief op zeker werk, een looneis van 5% daar waar het goed gaat en voor vitale sectoren, een minimumuurloon van 14 euro, en afspraken die bijdragen aan het verbeteren van kwaliteit en herverdeling van werk. Met dit pakket wil de FNV Nederland uit de crisis investeren.
Nota: FNV-Arbeidsvoorwaarden-agenda-2021-Socialer-uit-de-crisis (307 downloads)
Volgens de gezamenlijke werkgevers zal de focus bij de meeste bedrijven in de coronacrisis en de daaruit voortvloeiende economische onzekerheid liggen op kostenbeheersing. Ook bij nieuw af te sluiten cao’s is het daarom verstandig vaste loonstijgingen te beperken. Waar wel loonruimte lijkt te bestaan, is het verstandig voorwaardelijke en resultaatafhankelijke afspraken te maken.
De uitdaging ligt tegen die achtergrond in het blijven investeren in werkenden. De werkgevers pleiten er voor om vooral niet alleen over kosten en lonen te praten, maar vooral ook geld vrij te spelen voor investeringsdoelen.
Daarnaast pleiten de werkgeversverenigingen voor constructief overleg met werknemers en hun vertegenwoordigers – vakbonden, ondernemingsraden – omdat draagvlak voor vaak pijnlijke maatregelen noodzakelijk is.
MKB-Nederland, VNO-NCW en AWVN vinden het van groot belang dat cao’s structureel wendbaarder worden. In toekomstige crisis mogen de arbeidsvoorwaarden niet het herstel in de weg staan, aldus de werkgeversverenigingen.
Meer weten?
Uitstel hoger loon: afgesproken salarisstijging voor honderdduizenden op lange baan
Telegraaf 10 juni 2020
Door Joost Spijkers
Amsterdam. Honderdduizenden werknemers moeten rekening houden met een streep door hun loonsverhoging.
Werkgevers zeggen de gemaakte afspraken niet meer te kunnen opbrengen en willen uitstel, in ruil voor bijvoorbeeld extra verlofdagen. Er zijn al afspraken gemaakt.
Zo kunnen metaal- en techniekbedrijven dispensatie aanvragen om de afgesproken loonsverhoging van 3,5% met vijf maanden uit te stellen. Wel moet de meerderheid van de werknemers akkoord gaan. Ook moet aangetoond worden dat het bedrijf door de coronacrisis echt niet anders kan.
Ook werkgevers in de technische groothandel, sierteelt en zwembaden hebben een voorstel gedaan. In totaal vallen daar bijna een half miljoen werknemers onder.
“De onzekerheid bij sommige bedrijven is zo groot dat het openbreken van de cao een optie kan zijn,” zegt Laurens Harteveld van werkgeversvereniging AWVN. “Normaal kom je niet zomaar terug op gemaakte afspraken, maar door de crisis zijn sommige afspraken misschien wat minder heilig.”
FNV benadrukt dat het om uitstel gaat. “Het moet gewoon betaald worden, alleen is er de mogelijkheid tot dispensatie. Uitstel van loonsverhoging dus, geen afstel.”
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de kredietcrisis en de coronacrisis? En welke lessen kunnen cao-partijen trekken uit arbeidsvoorwaardelijke afspraken die ten tijde van de kredietcrisis werden gemaakt?
In deze blog geeft Laurens Harteveld een antwoord op deze vragen.
Spoileralert: werkgevers en werknemers moeten juist nu investeren in de bredere inzetbaarheid van werknemers en in nieuwe cao’s vooral flexibiliteit centraal stellen.
