Hoe krijgt hybride werken vorm in de cao? Een update!

In september 2021 maakte AWVN voor de eerste keer de balans op over afspraken in de cao over hybride werken. Sinds die tijd is er sprake van een sterke toename van het aantal afspraken op dat vlak. Bovendien is sinds 1 januari 2022 een fiscale vrijstelling van €2 per thuiswerkdag mogelijk. Hoog tijd dus voor een update.

Er zijn inmiddels 155 cao-akkoorden (1,8 miljoen werknemers) waarin sinds 2020 een of meerdere afspraken zijn gemaakt over hybride werken. In deze update: hoe geven organisaties vorm aan hybride werken in hun arbeidsvoorwaarden – wat spreken zij af over de thuiswerkvergoeding, de thuiswerkplek en welke kwalitatieve werkafspraken maken zij?

Eindevaluatie cao-jaar 2021

Als we het cao-jaar 2021 in één beeld zouden moeten samenvatten, dan zou dat een achtbaan zijn. De eerste maanden van 2021 zat Nederland in een harde lockdown vanwege de vele coronabesmettingen en krimpt de economie. In de tweede helft van 2021 groeide de economie snel, in de laatste drie maanden steeg de inflatie ongekend hard. Na maanden met weinig coronabesmettingen, stegen de aantallen in het najaar weer fors en in december kwam Nederland opnieuw in een lockdown terecht. Per saldo pakte de groei van de Nederlandse economie in 2021 een fractie hoger uit dan de krimp uit 2020.

Cao-maandbericht: hogere loonafspraken in cao’s

De in september gemaakte loonafspraken zijn met een gemiddelde van 2,4 procent de hoogste sinds de corona-pandemie en -maatregelen een rol spelen in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Het aantal nieuw afgesproken cao’s was in de afgelopen maand 17, een normaal aantal.

Dat meldt AWVN, de belangrijkste arbeidsvoorwaardenadviseur van Nederlandse werkgevers, in haar cao-maandbericht. Het totale aantal in 2021 afgesloten cao’s ligt met 232 iets boven dat van andere jaren. Het jaargemiddelde van de loonafspraken staat vooralsnog op 1,9 procent.

Achter het jaargemiddelde schuilt wel een grote variatie aan afspraken. De meest gemaakte loonstijging in 2021 is 2,0 procent. Die komt 34 keer voor. Er werd 28 keer 2,5 procent afgesproken en eveneens 28 keer 0 procent.

AWVN voorziet dat de komende maanden de opwaartse druk op de loonafspraken zal aanhouden. De verklaring daarvoor is een mengsel van wegebben van de coronapandemie, stijgende inflatie en toenemende krapte op delen van de arbeidsmarkt.

Kerncijfers
• Loonafspraken augustus gemiddeld 2,48 procent
• Loonafspraken 2020 gemiddeld 2,3 procent
• Loonafspraken 2021 gemiddeld 1,9 procent
• Hoogste maandgemiddelde afgelopen jaren 3,1 procent in december 2019
• Laagste maandgemiddelde afgelopen jaren 1,7 procent in november 2020
• Aantal nieuwe cao-akkoorden in augustus 2021 17
• Gemiddeld aantal nieuwe cao-akkoorden in maand september 20
• Aantal aflopende cao’s in 2021 439 voor 4,3 miljoen werknemers
• Aantal vernieuwde cao’s die in 2021 ingaan 231 voor 2,7 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment (expiratie in 2021) 201 voor 1,5 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment met expiratie in 2020 70 cao’s (400.000 werknemers)

Analyse: grote verschillen tussen sectoren

De in september gemaakte loonafspraken zijn in lijn met het totale beeld van de afspraken van 2021. Dat kenmerkt zich door grote verschillen tussen de verschillende economische sectoren. Daarbij worden de hoogste loonafspraken gemaakt in sectoren waar de vooruitzichten het gunstigst zijn en waar het ook tijdens de coronacrisis relatief goed ging. Dit zijn bijvoorbeeld industriële sectoren en de groothandel. Daartegenover staan sectoren die het bedrijfseconomisch erg moeilijk hebben, zoals de horeca en de cultuursector, inclusief de evenementensector.
Voor de loonstijging per sector zie https://cao-kijker.awvn.nl/cao-seizoen-in-beeld/.

Hybride werken in de cao – hoever zijn we?

Het staat als een paal boven water dat hybride werken onderdeel uitmaakt van het nieuwe normaal. Zowel werkgevers als werknemers geven aan dat bij een nieuwe manier van werken een nieuw arbeidsvoorwaardenbeleid hoort. Maar daarover bestaat nog wel enige discussie. Welke regelingen zijn er nodig? Welke regelingen zijn al afgesproken? Welke afspraken zijn nog meer nodig? En op welk niveau moet het allemaal worden geregeld?! Er zijn namelijk verschillende plekken waar afspraken over hybride werken kunnen worden gemaakt, zoals de cao, arbeidsvoorwaardenregeling (avr) of in de wet. Deze analyse richt zich op de eerste, de cao. Voor deze analyse heeft AWVN bijna 100 cao-akkoorden, klein en groot, met afspraken over hybride werken geanalyseerd. Hieruit blijkt dat er al veel goede afspraken worden gemaakt, maar dat er ook nog werk aan de winkel is.

Volledige artikel: https://www.awvn.nl/publicaties/achtergrond/cao-2021-hybride-werken-2/

Cao-maandbericht: opwaartse lijn loonafspraken zet door

Met een gemiddelde loonafspraak van 2,3 procent is in juli de opwaartse lijn in cao’s doorgezet. Het juli-gemiddelde is het hoogste maandgemiddelde van dit jaar. De gemiddelde afgesproken loonstijging over heel 2021 komt daarmee uit op 1,9 procent.

Kerncijfers
• Loonafspraken juli gemiddeld 2,3 procent
• Loonafspraken 2020 gemiddeld 2,3 procent
• Loonafspraken 2021 gemiddeld 1,9 procent
• Hoogste maandgemiddelde afgelopen jaren 3,1 procent in december 2019
• Laagste maandgemiddelde afgelopen jaren 1,7 procent in november 2020
• Aantal nieuwe cao-akkoorden in juli 2021 20
• Gemiddeld aantal nieuwe cao-akkoorden in maand juli 28
• Aantal aflopende cao’s in 2021 437 voor 4,3 miljoen werknemers
• Aantal vernieuwde cao’s die in 2021 ingaan 188 voor 2,4 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment (expiratie in 2021) 249 voor 1,8 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment met expiratie in 2020 79 cao’s (409.000 werknemers)

Het grote aantal nieuwe cao’s is een voortzetting van gedeeld optimisme tussen werkgevers en werknemers. Daarbij vergroot de mix van toenemend aantal vaccinaties, inflatiedreiging en sectorale krapte op de arbeidsmarkt de opwaartse druk op de lonen met in veel sectoren stevige loonafspraken als uitkomst (voor de loonstijging per sector zie de cao-kijker).

Tussenevaluatie cao-jaar 2021: moeizaam overleg

Werkgevers maken zich zorgen over de twee heel verschillende percepties van de huidige ontwikkelingen die werkgevers en vakbonden erop nahouden, over de discussies over de loonontwikkeling waartoe het overleg vaak beperkt blijft en de verharding tussen partijen die hier het gevolg van is. Dit kan de arbeidsverhoudingen niet alleen op korte, maar ook op lange termijn schaden.

AWVN roept werkgevers en vakbonden op om de blik vooral op de toekomst te richten. Dit is niet alleen nodig om transities op de arbeidsmarkt in goede banen te leiden, maar kan werkgevers en vakbonden ook dichter bij elkaar brengen. Zowel vakbonden als werkgevers hebben belang bij een goed opgeleide beroepsbevolking die voorbereid is op het werk van de toekomst.

Er moeten nog veel cao’s worden afgesloten: in 2021 zijn tot nu toe ruim 175 cao’s verlopen zonder dat cao-partijen overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe (1,2 miljoen werknemers). Daarnaast wachten nog ruim 80 reeds in 2020 verlopen cao’s (410.000 werknemers) op vernieuwing. De loonparagraaf blijkt tot nu vaak het meest heikele punt in de onderhandelingen. We kunnen uit de impasse die de loonparagraaf voortdurend veroorzaakt komen door veel meer werk te maken van afspraken over de inzetbaarheid van werknemers (bijvoorbeeld het gebruik van een persoonlijk keuzebudget stimuleren), en over mee-ademende beloningen (in het bijzonder de crisisclausule en het bloeitijdbeding).

Stand van zaken

2021-akkoorden Het aantal afgesloten 2021-akkoorden is 195 in totaal. Daarvan zijn er 150 in de eerste helft van 2021 tot stand gekomen, de resterende 45 dateren van voor 1 januari 2021.
Van 173 van de in totaal 195 2021-akkoorden is op dit moment de contractloonstijging te berekenen.

Achterstallig onderhoud In 2021 zijn tot nu toe ruim 175 cao’s verlopen zonder dat cao-partijen overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe cao (1,2 miljoen werknemers). Daarnaast zijn er nog ruim 80 cao’s (410.000 werknemers) die reeds in 2020 zijn verlopen, maar waarover nog geen overeenstemming is.

De tussenevaluatie
Download de volledige tussenevaluatie cao-jaar 2021: ‘Vergeten toekomst’

Over de mythe van achterblijvende cao-lonen

Het beeld dat de cao-lonen het afgelopen decennium zijn achtergebleven, berust op een wijdverbreid misverstand, betoogt AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld in een artikel in de ESB, het vakblad voor economen.
Niet de cao-lonen blijven achter, maar het FNV-ledenparlement heeft de looneisen te hoog vastgesteld.

Meer lezen:
– Korte vlog op youtube (2:26)
– ESB-artikel als pdf: Mythe van achterblijvende cao-lonen (275 downloads)
– Telegraaf: https://www.telegraaf.nl/financieel/439342925/achterblijvende-loongroei-is-een-mythe
– AWVN-webpagina: https://www.awvn.nl/nieuws/in-de-media/achtergebleven-cao-lonen/
– ESB-webpagina: https://esb.nu/esb/20062310/het-is-een-mythe-dat-de-cao-lonen-achterblijven

Eindevaluatie cao-jaar 2020: Corona verlamt cao-overleg en vernieuwing

De coronacrisis verlamde het cao-overleg en blokkeerde vernieuwing.
Verlamming is misschien wel het beste etiket dat op het cao-jaar 2020 is te plakken. Tot augustus was het buitengewoon stil aan de onderhandelingstafels. De eerste maanden van 2020 hing de verlamming vooral samen met de FNV-looneis van 5%. In de maanden daarna kwamen daar de onzekerheden die voortvloeien uit de coronacrisis bovenop. Pas in het laatste kwartaal diende zich een versnelling aan, in het bijzonder in de maanden november en december.
Uiteindelijk bedroeg het aantal afgesloten akkoorden in 2020 263 (1,7 miljoen werknemers). Dat zijn er weinig. Ter vergelijking: in de drie voorgaande cao-jaren werden er telkens meer dan 350 cao-akkoorden gesloten.
Het cao-jaar toont duidelijk twee gezichten. Tot de uitbraak van de coronacrisis schommelde de stijging van het initieel loon, zowel in de publieke- als marktsector, rond 3,0%. Nadat de coronacrisis zich had aangediend en voortduurde, tekende zich die dalende lijn in de gemiddelde contractloonstijging af. Het maandgemiddelde ging met ruim 0,1% per maand omlaag: van 2,9% in maart naar 1,7% in december.
De gemiddelde contractloonstijging over heel 2020 komt uiteindelijk uit op 2,33%, met daarbij de kanttekening dat er nog ruim 150 2020-cao’s zijn verlopen zonder dat overeenstemming is bereikt over een nieuwe cao (circa 700.000 werknemers).

Volledig rapport: Eindevaluatie cao-jaar 2020 (194 downloads)

Vlog (2:10): Hoe ziet de cao eruit in 2021?

Het jaar is nog vers, maar AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld weet toch al een tipje van de sluier op te lichten van wat het nieuwe cao-jaar ons gaat brengen. Hij bestudeerde de 25 cao’s die in zijn gegaan op 1 januari en ziet daarin twee rode draden. Hij vertelt er meer over vanaf een doodstil Plein in Den Haag: zal het ook zo stil blijven aan de onderhandelingstafel in 2021?

De twee lessen die wij trekken uit crisiscao’s

Na een lange stilte aan de onderhandelingstafels door de coronacrisis, kwam er in november ineens een aantal grote cao-akkoorden tot stand. AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld ziet in de cao van de BOVAG en die van de ANWB twee afspraken die ook voor andere organisaties interessant kunnen zijn, te weten de crisisclausule en het waarjewerkt-budget. In deze vlog vertelt hij wat die afspraken inhouden en wat u eraan kunt hebben voor uw eigen arbeidsvoorwaardenoverleg.