Hoe krijgt hybride werken vorm in de cao? Een update!

In september 2021 maakte AWVN voor de eerste keer de balans op over afspraken in de cao over hybride werken. Sinds die tijd is er sprake van een sterke toename van het aantal afspraken op dat vlak. Bovendien is sinds 1 januari 2022 een fiscale vrijstelling van €2 per thuiswerkdag mogelijk. Hoog tijd dus voor een update.

Er zijn inmiddels 155 cao-akkoorden (1,8 miljoen werknemers) waarin sinds 2020 een of meerdere afspraken zijn gemaakt over hybride werken. In deze update: hoe geven organisaties vorm aan hybride werken in hun arbeidsvoorwaarden – wat spreken zij af over de thuiswerkvergoeding, de thuiswerkplek en welke kwalitatieve werkafspraken maken zij?

Eindevaluatie cao-jaar 2021

Als we het cao-jaar 2021 in één beeld zouden moeten samenvatten, dan zou dat een achtbaan zijn. De eerste maanden van 2021 zat Nederland in een harde lockdown vanwege de vele coronabesmettingen en krimpt de economie. In de tweede helft van 2021 groeide de economie snel, in de laatste drie maanden steeg de inflatie ongekend hard. Na maanden met weinig coronabesmettingen, stegen de aantallen in het najaar weer fors en in december kwam Nederland opnieuw in een lockdown terecht. Per saldo pakte de groei van de Nederlandse economie in 2021 een fractie hoger uit dan de krimp uit 2020.

Cao-maandbericht: hogere loonafspraken in cao’s

De in september gemaakte loonafspraken zijn met een gemiddelde van 2,4 procent de hoogste sinds de corona-pandemie en -maatregelen een rol spelen in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Het aantal nieuw afgesproken cao’s was in de afgelopen maand 17, een normaal aantal.

Dat meldt AWVN, de belangrijkste arbeidsvoorwaardenadviseur van Nederlandse werkgevers, in haar cao-maandbericht. Het totale aantal in 2021 afgesloten cao’s ligt met 232 iets boven dat van andere jaren. Het jaargemiddelde van de loonafspraken staat vooralsnog op 1,9 procent.

Achter het jaargemiddelde schuilt wel een grote variatie aan afspraken. De meest gemaakte loonstijging in 2021 is 2,0 procent. Die komt 34 keer voor. Er werd 28 keer 2,5 procent afgesproken en eveneens 28 keer 0 procent.

AWVN voorziet dat de komende maanden de opwaartse druk op de loonafspraken zal aanhouden. De verklaring daarvoor is een mengsel van wegebben van de coronapandemie, stijgende inflatie en toenemende krapte op delen van de arbeidsmarkt.

Kerncijfers
• Loonafspraken augustus gemiddeld 2,48 procent
• Loonafspraken 2020 gemiddeld 2,3 procent
• Loonafspraken 2021 gemiddeld 1,9 procent
• Hoogste maandgemiddelde afgelopen jaren 3,1 procent in december 2019
• Laagste maandgemiddelde afgelopen jaren 1,7 procent in november 2020
• Aantal nieuwe cao-akkoorden in augustus 2021 17
• Gemiddeld aantal nieuwe cao-akkoorden in maand september 20
• Aantal aflopende cao’s in 2021 439 voor 4,3 miljoen werknemers
• Aantal vernieuwde cao’s die in 2021 ingaan 231 voor 2,7 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment (expiratie in 2021) 201 voor 1,5 miljoen werknemers
• Aantal openstaande cao’s op dit moment met expiratie in 2020 70 cao’s (400.000 werknemers)

Analyse: grote verschillen tussen sectoren

De in september gemaakte loonafspraken zijn in lijn met het totale beeld van de afspraken van 2021. Dat kenmerkt zich door grote verschillen tussen de verschillende economische sectoren. Daarbij worden de hoogste loonafspraken gemaakt in sectoren waar de vooruitzichten het gunstigst zijn en waar het ook tijdens de coronacrisis relatief goed ging. Dit zijn bijvoorbeeld industriële sectoren en de groothandel. Daartegenover staan sectoren die het bedrijfseconomisch erg moeilijk hebben, zoals de horeca en de cultuursector, inclusief de evenementensector.
Voor de loonstijging per sector zie https://cao-kijker.awvn.nl/cao-seizoen-in-beeld/.

Over de mythe van achterblijvende cao-lonen

Het beeld dat de cao-lonen het afgelopen decennium zijn achtergebleven, berust op een wijdverbreid misverstand, betoogt AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld in een artikel in de ESB, het vakblad voor economen.
Niet de cao-lonen blijven achter, maar het FNV-ledenparlement heeft de looneisen te hoog vastgesteld.

Meer lezen:
– Korte vlog op youtube (2:26)
– ESB-artikel als pdf: Mythe van achterblijvende cao-lonen (268 downloads)
– Telegraaf: https://www.telegraaf.nl/financieel/439342925/achterblijvende-loongroei-is-een-mythe
– AWVN-webpagina: https://www.awvn.nl/nieuws/in-de-media/achtergebleven-cao-lonen/
– ESB-webpagina: https://esb.nu/esb/20062310/het-is-een-mythe-dat-de-cao-lonen-achterblijven

Eindevaluatie cao-jaar 2020: Corona verlamt cao-overleg en vernieuwing

De coronacrisis verlamde het cao-overleg en blokkeerde vernieuwing.
Verlamming is misschien wel het beste etiket dat op het cao-jaar 2020 is te plakken. Tot augustus was het buitengewoon stil aan de onderhandelingstafels. De eerste maanden van 2020 hing de verlamming vooral samen met de FNV-looneis van 5%. In de maanden daarna kwamen daar de onzekerheden die voortvloeien uit de coronacrisis bovenop. Pas in het laatste kwartaal diende zich een versnelling aan, in het bijzonder in de maanden november en december.
Uiteindelijk bedroeg het aantal afgesloten akkoorden in 2020 263 (1,7 miljoen werknemers). Dat zijn er weinig. Ter vergelijking: in de drie voorgaande cao-jaren werden er telkens meer dan 350 cao-akkoorden gesloten.
Het cao-jaar toont duidelijk twee gezichten. Tot de uitbraak van de coronacrisis schommelde de stijging van het initieel loon, zowel in de publieke- als marktsector, rond 3,0%. Nadat de coronacrisis zich had aangediend en voortduurde, tekende zich die dalende lijn in de gemiddelde contractloonstijging af. Het maandgemiddelde ging met ruim 0,1% per maand omlaag: van 2,9% in maart naar 1,7% in december.
De gemiddelde contractloonstijging over heel 2020 komt uiteindelijk uit op 2,33%, met daarbij de kanttekening dat er nog ruim 150 2020-cao’s zijn verlopen zonder dat overeenstemming is bereikt over een nieuwe cao (circa 700.000 werknemers).

Volledig rapport: Eindevaluatie cao-jaar 2020 (188 downloads)

Vlog (2:10): Hoe ziet de cao eruit in 2021?

Het jaar is nog vers, maar AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld weet toch al een tipje van de sluier op te lichten van wat het nieuwe cao-jaar ons gaat brengen. Hij bestudeerde de 25 cao’s die in zijn gegaan op 1 januari en ziet daarin twee rode draden. Hij vertelt er meer over vanaf een doodstil Plein in Den Haag: zal het ook zo stil blijven aan de onderhandelingstafel in 2021?

De twee lessen die wij trekken uit crisiscao’s

Na een lange stilte aan de onderhandelingstafels door de coronacrisis, kwam er in november ineens een aantal grote cao-akkoorden tot stand. AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld ziet in de cao van de BOVAG en die van de ANWB twee afspraken die ook voor andere organisaties interessant kunnen zijn, te weten de crisisclausule en het waarjewerkt-budget. In deze vlog vertelt hij wat die afspraken inhouden en wat u eraan kunt hebben voor uw eigen arbeidsvoorwaardenoverleg.

Vlog (2:17): Cao-lonen in eerste corona-akkoorden omlaag in de marktsector

De coronacrisis heeft grote invloed op onze maatschappij, ook op de onderhandelingen over cao’s. Sinds de uitbraak van het coronavirus ligt het cao-overleg grotendeels op zijn gat: van 80 cao’s die normaal in deze periode worden afgesloten, naar niet meer dan 14 nu. Wat valt er te zeggen over de cao’s die in deze crisistijd tot stand zijn gekomen? Is er nog sprake van loonstijging? En worden er door de coronacrisis andere afspraken gemaakt? AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld is in de cijfers gedoken en vertelt wat hij is tegengekomen.

Bekijk de vlog van circa twee minuten (youtube) en/of bekijk de achterliggende analyse (pdf).

Wat kunnen cao-partijen van de kredietcrisis leren?

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de kredietcrisis en de coronacrisis? En welke lessen kunnen cao-partijen trekken uit arbeidsvoorwaardelijke afspraken die ten tijde van de kredietcrisis werden gemaakt?
In deze blog geeft Laurens Harteveld een antwoord op deze vragen.
Spoileralert: werkgevers en werknemers moeten juist nu investeren in de bredere inzetbaarheid van werknemers en in nieuwe cao’s vooral flexibiliteit centraal stellen.

Hoe reageerden cao-partijen op de kredietcrisis uit 2009?

In 2009, de kredietcrisis, kromp de economie heel snel met maar liefst 3,7%. Hoe reageerden cao-partijen toen op deze abrupte krimp en wat kunnen we er van leren in deze coronacrisis?
De conclusie uit dit artikel over de contractloonontwikkeling in 2009 (geschreven in 2012) is dat een Sociaal Akkoord een grote rol speelt en dat cao-partijen op verschillende manieren afspraken hebben gemaakt om bedrijven en medewerkers door de crisis heen te helpen door zoveel mogelijk zekerheid te blijven bieden van inkomen en werk en bedrijven te helpen aan meer aanpassingsvermogen.
Download het artikel (pdf), eerder gepubliceerd in ‘Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken 2012 (28) 2’, pp. 138-161.