Eindevaluatie cao-jaar 2020: Corona verlamt cao-overleg en vernieuwing

De coronacrisis verlamde het cao-overleg en blokkeerde vernieuwing.
Verlamming is misschien wel het beste etiket dat op het cao-jaar 2020 is te plakken. Tot augustus was het buitengewoon stil aan de onderhandelingstafels. De eerste maanden van 2020 hing de verlamming vooral samen met de FNV-looneis van 5%. In de maanden daarna kwamen daar de onzekerheden die voortvloeien uit de coronacrisis bovenop. Pas in het laatste kwartaal diende zich een versnelling aan, in het bijzonder in de maanden november en december.
Uiteindelijk bedroeg het aantal afgesloten akkoorden in 2020 263 (1,7 miljoen werknemers). Dat zijn er weinig. Ter vergelijking: in de drie voorgaande cao-jaren werden er telkens meer dan 350 cao-akkoorden gesloten.
Het cao-jaar toont duidelijk twee gezichten. Tot de uitbraak van de coronacrisis schommelde de stijging van het initieel loon, zowel in de publieke- als marktsector, rond 3,0%. Nadat de coronacrisis zich had aangediend en voortduurde, tekende zich die dalende lijn in de gemiddelde contractloonstijging af. Het maandgemiddelde ging met ruim 0,1% per maand omlaag: van 2,9% in maart naar 1,7% in december.
De gemiddelde contractloonstijging over heel 2020 komt uiteindelijk uit op 2,33%, met daarbij de kanttekening dat er nog ruim 150 2020-cao’s zijn verlopen zonder dat overeenstemming is bereikt over een nieuwe cao (circa 700.000 werknemers).

Volledig rapport: Eindevaluatie cao-jaar 2020 (166 downloads)

Arbeidsvoorwaarden in coronacrisis

Volgens de gezamenlijke werkgevers zal de focus bij de meeste bedrijven in de coronacrisis en de daaruit voortvloeiende economische onzekerheid liggen op kostenbeheersing. Ook bij nieuw af te sluiten cao’s is het daarom verstandig vaste loonstijgingen te beperken. Waar wel loonruimte lijkt te bestaan, is het verstandig voorwaardelijke en resultaatafhankelijke afspraken te maken.
De uitdaging ligt tegen die achtergrond in het blijven investeren in werkenden. De werkgevers pleiten er voor om vooral niet alleen over kosten en lonen te praten, maar vooral ook geld vrij te spelen voor investeringsdoelen.
Daarnaast pleiten de werkgeversverenigingen voor constructief overleg met werknemers en hun vertegenwoordigers – vakbonden, ondernemingsraden – omdat draagvlak voor vaak pijnlijke maatregelen noodzakelijk is.
MKB-Nederland, VNO-NCW en AWVN vinden het van groot belang dat cao’s structureel wendbaarder worden. In toekomstige crisis mogen de arbeidsvoorwaarden niet het herstel in de weg staan, aldus de werkgeversverenigingen.

Meer weten?

Vlog (2:17): Cao-lonen in eerste corona-akkoorden omlaag in de marktsector

De coronacrisis heeft grote invloed op onze maatschappij, ook op de onderhandelingen over cao’s. Sinds de uitbraak van het coronavirus ligt het cao-overleg grotendeels op zijn gat: van 80 cao’s die normaal in deze periode worden afgesloten, naar niet meer dan 14 nu. Wat valt er te zeggen over de cao’s die in deze crisistijd tot stand zijn gekomen? Is er nog sprake van loonstijging? En worden er door de coronacrisis andere afspraken gemaakt? AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld is in de cijfers gedoken en vertelt wat hij is tegengekomen.

Bekijk de vlog van circa twee minuten (youtube) en/of bekijk de achterliggende analyse (pdf).

Stichtingsbrief Coronacrisis

De Stichting van de Arbeid roept cao-partijen op om nu gezamenlijk de schouders eronder te zetten. Zij verzoekt cao-partijen om in hun overleg een aantal punten mee te nemen dat ingaat op hoe bedrijvigheid en werkgelegenheid kunnen worden behouden en om te zorgen voor een veilige werkomgeving en indien nodig aanvullende afspraken te maken.

AWVN adviseert, in lijn met de oproep van de Stichting, om, waar mogelijk, maximaal in te zetten op behoud van werkgelegenheid van alle medewerkers in de organisatie, ongeacht het soort contract.

Aan werkgevers vragen wij om de lange termijn leidend te laten zijn bij het maken van keuzes van vandaag. Zorg ervoor dat de organisatie klaar is voor het moment dat Nederland uit het coronadal kruipt en de economie weer aantrekt. Aan vakbonden vragen we om in dit verband mee te denken over bestaande mogelijkheden binnen de huidige cao. En mocht de flexibiliteit die dit oplevert ontoereikend zijn voor de bedrijfscontinuïteit, dan is het de uitdaging om in goed overleg creatieve afspraken te maken voor bepaalde tijd over zaken als roosters, werktijden en/of andere arbeidsvoorwaarden.

Wij helpen werkgevers graag om die gesprekken op gang te brengen en mee te denken in dit afwegingsproces. We roepen werkgevers op om knelpunten door te geven, zodat we die kunnen inbrengen in centraal overleg. Stuur uw knelpunten naar de AWVN-werkgeverslijn, Werkgeverslijn@awvn.nl, onder vermelding van ‘Knelpunt melden coronacrisis en arbeidsvoorwaarden’.

Download hier de brief: ‘Stichtingsbrief aan cao-partijen‘

Volledige nieuwsberichten:
– Stichting van de Arbeid Coronacrisis en noodpakket: oproep aan cao-partijen d.d. 1 april 2020
– AWVN: ‘Stichting van de Arbeid doet oproep aan cao-partijen’ d.d. 2 april 2020

AWVN-maandbericht: Cao-overleg valt stil door coronavirus

Het cao-overleg valt de komende tijd helemaal stil als gevolg van de coronacrisis. Blijf vooral wél in gesprek met vakbonden en OR en stel daarin behoud van werkgelegenheid en gezondheid van het bedrijf centraal.

Blog: cao en corona, lessen uit het verleden

De vorige recessie, die uit 2009, zag niemand van te voren aankomen. Of het snel oprukkend corona-virus ook gaat leiden tot een corona-crisis, is nog niet duidelijk. Maar wat kunnen cao-partijen tegen deze achtergrond nu het beste doen?
Download deze bijdrage (pdf) voor een algemeen advies (voorwoord CAO-info 2020 nummer 5).

Arbeidsvoorwaardennota 2021: “Schaken op meerdere borden”

Het jaar 2021 wordt een kritisch jaar: de klap van de coronapandemie zal nadreunen. Hoe hard en lang is onzeker. De hoop is dat nieuwe virusuitbraken uitblijven en dat de Nederlandse bevolking op grote schaal gevaccineerd wordt. Dan kan in de loop van het jaar een einde komen aan de beperkende overheidsmaatregelen die een groot deel van het economisch verkeer hebben lamgelegd. Toch zullen veel bedrijven en sectoren ook dan nog in de ban van de crisis zijn. Zij zullen er alles aan doen om zo snel mogelijk te herstellen en dat zal van grote invloed zijn op hun opstelling aan de arbeidsvoorwaardentafel.

Je zou kunnen zeggen dat deze werkgevers simultaan op twee borden schaken: op die van de afzetmarkt en die van de arbeidsmarkt. Het schaakbord van de afzetmarkt blijft de komende periode onzeker en dynamisch; het schaakbord van de arbeidsmarkt beweegt niet vanzelfsprekend met deze dynamiek mee.
Enkele rode draden die de houding aan werkgeverszijde zullen bepalen in het cao-overleg 2021:
• aanpassen om te herstellen
• van tijdelijke ingrepen naar structurele maatregelen
• constructief blijven in uitdagende omstandigheden
• van uniforme afspraken naar individueel maatwerk.

Meer lezen:
• Samenvatting (pdf): Samenvatting arbeidsvoorwaardennota 2021 AWVN (241 downloads)
• Persbericht (www)
• Volledige nota (pdf): Arbeidsvoorwaardennota 2021 AWVN (958 downloads)
• Aansprekend cao-voorbeeld van schaken op meerdere borden, van investeren in medewerkers en maatwerk (www)

De twee lessen die wij trekken uit crisiscao’s

Na een lange stilte aan de onderhandelingstafels door de coronacrisis, kwam er in november ineens een aantal grote cao-akkoorden tot stand. AWVN-beleidsadviseur Laurens Harteveld ziet in de cao van de BOVAG en die van de ANWB twee afspraken die ook voor andere organisaties interessant kunnen zijn, te weten de crisisclausule en het waarjewerkt-budget. In deze vlog vertelt hij wat die afspraken inhouden en wat u eraan kunt hebben voor uw eigen arbeidsvoorwaardenoverleg.

Wat kunnen cao-partijen van de kredietcrisis leren?

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de kredietcrisis en de coronacrisis? En welke lessen kunnen cao-partijen trekken uit arbeidsvoorwaardelijke afspraken die ten tijde van de kredietcrisis werden gemaakt?
In deze blog geeft Laurens Harteveld een antwoord op deze vragen.
Spoileralert: werkgevers en werknemers moeten juist nu investeren in de bredere inzetbaarheid van werknemers en in nieuwe cao’s vooral flexibiliteit centraal stellen.

Hoe reageerden cao-partijen op de kredietcrisis uit 2009?

In 2009, de kredietcrisis, kromp de economie heel snel met maar liefst 3,7%. Hoe reageerden cao-partijen toen op deze abrupte krimp en wat kunnen we er van leren in deze coronacrisis?
De conclusie uit dit artikel over de contractloonontwikkeling in 2009 (geschreven in 2012) is dat een Sociaal Akkoord een grote rol speelt en dat cao-partijen op verschillende manieren afspraken hebben gemaakt om bedrijven en medewerkers door de crisis heen te helpen door zoveel mogelijk zekerheid te blijven bieden van inkomen en werk en bedrijven te helpen aan meer aanpassingsvermogen.
Download het artikel (pdf), eerder gepubliceerd in ‘Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken 2012 (28) 2’, pp. 138-161.